Kapela założona przez legendarnego skrzypka samouka, Karola Byrtka (1907-1989). Wraz ze swoim szwagrem, dudziarzem Władysławem Plutą, a później z synem Edwardem stworzył on Kapelę Rodziny Byrtków, która w latach 60. i 70. była wielokrotnie nagradzana w najbardziej prestiżowych konkursach za autentyzm i wierność przekazu. Kapela występowała w kraju oraz podczas zagranicznych wojaży z najlepszymi wówczas żywieckimi zespołami folklorystycznymi: Beskidami, Jodłami i Groniami. Wyrazem najwyższego uznania dla kapeli Karola Byrtka było przyznanie jej w 1984 roku Nagrody im. Oskara Kolberga.
Synowie Edward, Józef i Władysław kontynuowali rodzinne tradycje muzyczne, przejmując dawny repertuar ojca. Wybitny, nieżyjący już znawca folkloru muzycznego Żywiecczyzny Józef Mikś dokonał zapisów nutowych granych przez nich melodii i opublikował je w książce „Muzyka Beskidu Żywieckiego”, by udokumentować zachowany tylko na tym terenie tradycyjny sposób gry, współcześnie określany jako heterofonia („polega na prowadzeniu przez skrzypce i dudy tej samej melodii tak, jak pozwala na to instrument, wprawa i fantazja muzyczna grającego”). Kapela jest laureatem festiwalu w Kazimierzu nad Wisłą (nagroda główna w kategorii kapel – Baszta, 2008 r.), a wszyscy bracia mają na koncie wiele nagród indywidualnych i zespołowych – m.in. na Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu. W 2016r. Kapela Byrtków ponownie, tym razem w kolejnym pokoleniu, otrzymała Nagrodę im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”.
Nagrody:
- 1984 – Nagroda im. Oskara Kolberga w kategorii kapela ludowe
- 2016 – Nagroda im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”
Udział w festiwalach:
- Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym
- Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem
- Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu
- Sabałowe Bajania w Bukowinie Tatrzańskiej
- Międzynarodowy Festiwalu Gajdoszy „Gajdovacka” w Orawskiej Polhorze (Słowacja)
- Spotkania Gajdoszy i Dudziarzy w Istebnej
- Konkurs Gry na Unikatowych Instrumentach Ludowych w Wieprzu k. Żywca
- Festiwal folklorystyczny w Stanach Zjednoczonych
- Ogólnopolskie Spotkania Kapel Dudziarskich w Zbąszynku
- koncert z cyklu „Muzyka źródeł”, poświęconym muzyce Beskidu Żywieckiego, który odbył się w ramach 16. Festiwalu Folkowego Polskiego Radia „Nowa tradycja” (2013)
- Wszystkie Mazurki Świata, koncert „Rzeczpospolita Kolberga” (2014)
Wydawnictwa muzyczne:
- 2016 – Silesian Roots – składanka brytyjskiego magazynu Songlines
- 2014 – Kapela Byrtków z Pewli Wielkiej, wyd. Regionalny Ośrodek kultury w Bielsku-Białej, wydawnictwo monograficzne zawierające utwory archiwalne oraz współczesne
- 2010 – Kapela Byrtków z Pewli Wielkiej w Beskidzie Żywieckim: Jak po niebie chmury, wyd. Instytut Europa Karpat, wydawnictwo monograficzne
- 1998 – Muzyka Źródeł vol. 7 „Beskidy”, wyd. Polskie Radio SA, wydawnictwo zbiorowe
W 2016r. kapela wystąpiła w odcinku programu „Dzika Muzyka”, emitowanym w TVP2.
http://vod.tvp.pl/25031725/kapela-byrtkow-muzyka-spod-zywca
W 2015r. W ramach programu Szkoła Mistrzów Tradycji, organizowanego przez Instytut Muzyki i Tańca, Fundacja 9sił z Jeleśni przeprowadziła warsztaty gry na dudach i skrzypcach z kapelą braci Byrtków z Pewli Wielkiej. Warsztaty zakończyły się wspólnym koncertem Mistrzów i uczniów na scenie Tygodnia Kultury Beskidzkiej w Żywcu.
***
Więcej o muzyce kapeli w tekście Prof. Piotra Dahliga „Ze skrarbów Żywiecczyzny: Muzyka Byrtków”